Όταν θέτει στόχους για να τους επιτύχει και όταν διευκρινίζει τη φύση του ρόλου της η οργάνωση της εμπροσθοφυλακής πρέπει να αποκτήσει σχέση με τις μάζες και η επαναστατική αναρχική θεωρία απεικονίζει ορισμένους κανόνες συμπεριφοράς. Έτσι πρέπει να διευκρινίσουμε τι εννοούμε με τη λέξη «ηθική».

ΑΝΤΙΤΑΣΣΟΜΑΣΤΕ ΣΤΙΣ ΗΘΙΚΕΣ

Οι ηθικές όλων των κοινωνιών απεικονίζουν μέχρι ένα σημείο τον τρόπο ζωής και το επίπεδο ανάπτυξης των κοινωνιών αυτών και, κατά συνέπεια, εκφράζονται μέσω αρκετά αυστηρών κανόνων που δεν επιτρέπουν καμία απόκλιση υπό οποιαδήποτε έννοια (η καταπάτησή τους, η θέληση αλλαγής αυτών των κανόνων αποτελεί έγκλημα). Κατ’ αυτό τον τρόπο, ήθη (που εκφράζουν μια ορισμένη ανάγκη στα πλαίσια της κοινωνικής ζωής) οδηγούνται προς την αδράνεια.

Έτσι, δεν εκφράζουν απλώς μια πρακτική ανάγκη μεσολάβησης δεδομένου ότι μπορούν να έρθουν σε αντίφαση με τους νέους όρους της ύπαρξης που εμφανίζονται. Επιπλέον, χαρακτηρίζονται από ένα θρησκευτικό, θεολογικό ή μεταφυσικό χαρακτήρα και προωθούν την κυριαρχία τους ως έκφραση μιας υπερφυσικής προσταγής – ενέργειες που προσαρμόζονται ή παραβαίνουν αυτούς τους κανόνες καυχούμενες μια μυστική φύση ως αρετή ή αμαρτία. Η παραίτηση, που πρέπει να είναι πραγματικά μόνο η αναγνώριση των ορίων εκ μέρους ενός προσώπου μπροστά σε συγκεκριμένα γεγονότα, γίνεται το αρχικό πλεονέκτημα και μπορεί ακόμα να ωθήσει για τιμωρία, γινόμενη από μόνη της η ανώτατη αρετή. Από αυτήν την άποψη ο χριστιανισμός είναι μια από τις πιο μισητές ηθικές. Έτσι η ηθική δεν είναι απλώς μια κωδικοποίηση των εξωτερικών τιμωριών, αλλά ριζοβολάει βαθιά στα άτομα με τη μορφή της «ηθικής συνείδησης». Αυτή η ηθική συνείδηση αποκτιέται και διατηρείται κατά ένα μεγάλο μέρος ως αποτέλεσμα της θρησκευτικής φύσης με την οποία εμποτίζεται η ηθική και χαρακτηρίζεται η ίδια από μια θρησκευτική, υπερφυσική φύση. Έτσι γίνεται αρκετά ξένη στην απλή της ερμηνεία στη συνείδηση ενός προσώπου για τις κοινωνικές του ανάγκες.

Τέλος, και κατά σπουδαιότερο τρόπο, ακόμα και όταν οι ηθικές δεν εκφράζουν ανοιχτά το διαχωρισμό των κοινωνιών σε τάξεις ή κάστες, χρησιμοποιούνται από προνομιούχες ομάδες για να δικαιολογήσουν και εγγυηθούν την κυριαρχία τους. Ο νόμος της ζωής και η θρησκευτική ηθική (θρησκεία, νόμος και ηθική είναι απλώς εκφράσεις στις γειτονικές σφαίρες της ίδιας κοινωνικής πραγματικότητας) εγκρίνουν τις υπάρχουσες συνθήκες και τις σχέσεις κυριαρχίας και εκμετάλλευσης. Δεδομένου ότι οι ηθικές είναι εκφράσεις της αλλοτρίωσης των ανθρώπων στις εκμεταλλευτικές κοινωνίες, όπως είναι οι ιδεολογίες, οι νόμοι, οι θρησκείες, κ.λπ…. που χαρακτηρίζονται από αδράνεια, μυστικισμό, παραίτηση, δικαιολόγηση και συντήρηση των ταξικών προνομίων – θα καταλάβετε γιατί οι αναρχικοί έχουν καταβάλει τόσες πολλές προσπάθειες καταγγέλλοντας την αληθινή του φύση.

EΧΟΥΜΕ ΗΘΙΚΗ;

Επισημαίνεται συχνά ότι οι ηθικές θα μπορούσαν να εξελιχθούν ή να τροποποιηθούν, ότι μια ηθική θα μπορούσε να αντικαταστήσει μια άλλη, ακόμη και μέσα στις κοινωνίες που βασίζονται στην εκμετάλλευση. Υπήρξαν εξασθενημένες διαφορές, προσαρμογές ή παραλλαγές που συνδέθηκαν με τις συνθήκες ζωής, αλλά αυτές (οι ηθικές) προστάτευσαν όλες τις ίδιες ουσιαστικές αξίες – υποταγή και σεβασμό για την ιδιοκτησία για παράδειγμα. Παραμένει αληθινό το ότι οι προσαρμογές αυτές καταπολεμήθηκαν, ότι οι υποστηρικτές τους (Σωκράτης και Χριστός για παράδειγμα) διώκονταν συχνά, από ό,τι αυτή η ηθική τείνει προς την αδράνεια. Εν πάση περιπτώσει δεν φαίνεται ότι οι υποδουλωμένοι είναι σε θέση να εισάγουν τις δικές τους αξίες στις ηθικές αυτές. Αλλά το σημαντικό πράγμα εδώ είναι να γνωρίζουμε εάν οι υποδουλωμένοι – και οι επαναστάτες που εκφράζουν τις επιθυμίες τους – μπορεί να έχουν τις δικές τους αξίες, την ηθική τους.
Εάν δεν επιθυμούμε να δεχτούμε την ηθική της κοινωνίας στην οποία ζούμε, εάν αρνούμαστε αυτήν την ηθική και επειδή αναγνωρίζει άρα και διατηρεί ένα κοινωνικό σύστημα βασισμένο στην εκμετάλλευση και την κυριαρχία και επειδή αυτό εμποτίζεται με αφαιρέσεις και τα μεταφυσικά ιδανικά, τότε σε τι μπορούμε να βασίσουμε την ηθική μας; Υπάρχει μια λύση σε αυτήν την προφανή αντίφαση: είναι ότι η σκέψη και η κοινωνική επιστήμη που μας επιτρέπουν να προβλέπουμε μια διαδικασία που θα αποτελούσε τη δυνατότητα για το ανθρώπινο γένος να εξελιχθεί με κάθε τρόπο και ότι αυτή η διαδικασία δεν είναι πραγματικά τίποτε άλλο εκτός από τις γενικές επιθυμίες των καταπιεσμένων όπως εκφράζονται από τον αληθινό σοσιαλισμό, από τον ελευθεριακό κομμουνισμό.

Έτσι είναι ο επαναστατικός στόχος μας που είναι το ιδανικό μας, το πρόταγμά μας. Είναι βεβαίως ένα ιδανικό και ένα πρόταγμα στο οποίο μπορεί να βασιστεί μια ηθική, αλλά είναι ένα ιδανικό που στηρίζεται στην πραγματικότητα και όχι σε θρησκευτικές αποκαλύψεις ή μια μεταφυσική. Είναι ένα είδος ανθρωπισμού, αλλά ενός ανθρωπισμού βασισμένου σε έναν επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και όχι ένας συναισθηματικός ανθρωπισμός που στηρίζεται σε τίποτε εντελώς και που αποκρύπτει τις πραγματικότητες του κοινωνικού αγώνα.

Η ΗΘΙΚΗ ΜΑΣ

Ποιες είναι οι ηθικές αρχές που δείχνουν το ιδανικό αυτό το προλεταριάτου; Εκφράζεται αυτή η ηθική από κανόνες και εντάλματα; Είναι σαφές ότι δεν μπορεί πλέον να είναι ζήτημα δράσης και κριτικής των ηθικών στις οποίες αντιτασσόμαστε, από την άποψη των ιδεών του «καλού» και του «κακού», οτιδήποτε άλλο στο οποίο μπορούμε να αφεθούμε είναι να συρθούμε σε ανώφελα παιχνίδια με τις λέξεις ως προς το εάν η κινητήρια δύναμη για τη δράση μας πρέπει να ονομαστεί «εγωισμός» ή «αλτρουισμός».
Αλλά μεταξύ αυτών των δραστηριοτήτων που επιβεβαιώνονται από το παιχνίδι της ευαισθησίας και των συναισθημάτων (μητρικών, αγάπη, εμπάθεια, σώζοντας κάποιον που βρίσκεται σε κίνδυνο κ.λπ.) και εκείνων που εξαρτώνται από συμβόλαια, γραπτές ή άγραφες συμφωνίες (και άρα από το νόμο), υπάρχει μια ολόκληρη κλίμακα κοινωνικών σχέσεων που στηρίζονται στις ηθικές αντιλήψεις καθώς και μια ηθική συνείδηση.
Πού είναι η εγγύηση του ειλικρινούς σεβασμού των όρων του συμβολαίου; Ποια θα έπρεπε να είναι η στάση ενός προσώπου προς τους εχθρούς τους; Ποια όπλα απαγορεύουν οι ίδιοι να χρησιμοποιήσουν; Υπάρχει μόνο μια ηθική που μπορεί να χρησιμεύσει ως οδηγός, που μπορεί να καθορίσει τα όρια, που μπορεί να αποτρέψει συνεχείς προσφυγές σε δικαστικούς αγώνες και ενόρκους.

Είναι στην επαναστατική πράξη και τη ζωή του συνειδητοποιημένου προλεταριάτου που θα βρούμε αξίες όπως αλληλεγγύη, θάρρος, αίσθημα ευθύνης, καθαρότητα σκέψης, αντοχή, ένα ομοσπονδιακό σύστημα ή μια αληθινή δημοκρατία των οργανώσεων της εργατικής τάξης και των αναρχικών που πραγματοποιεί και την πειθαρχία και ένα πνεύμα πρωτοβουλίας, το σεβασμό στην επαναστατική δημοκρατία – δηλαδή τη δυνατότητα για όλα τα ρεύματα που επιδιώκουν ειλικρινά τη δημιουργία μιας κομμουνιστικής κοινωνίας για να προωθήσουν τις ιδέες τους, να κριτικάρουν και έτσι να τελειοποιήσουν την επαναστατική θεωρία και πράξη.

Τα επαναστατικά θεμέλια που έχουμε καθιερώσει ως πρόταγμα μας απαλλάσσουν σαφώς από οποιαδήποτε ηθική συναλλαγής με τον εχθρό, την αστική τάξη, η οποία για την υπεράσπισή της θα προσπαθήσει να κάνει τους επαναστάτες να δεχτούν τις απαγορεύσεις της ηθικής της. Είναι αρκετά σαφές ότι σ’ αυτόν τον τομέα μόνο οι στόχοι μας μπορούν να υπαγορεύσουν τη συμπεριφορά μας. Αυτό σημαίνει ότι μόλις οι στόχοι αναγνωριστούν και καθοριστούν επιστημονικά, τα μέσα είναι απλώς ζήτημα τακτικής και, κατά συνέπεια, μπορούν μόνο να εκτιμηθούν ως μέσα εάν ταιριάζουν στους στόχους, στην επιδίωξη του στόχου. Έτσι αυτό δεν σημαίνει οποιαδήποτε παλαιά μέσα και δεν τίθεται ζήτημα δικαιολόγησης των μέσων. Πρέπει να απορρίψουμε το διφορούμενο τύπο «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και να πούμε πιο απλά ότι «τα μέσα υπάρχουν μόνο, έχουν επιλεχθεί, σε συνάρτηση με τους στόχους στους οποίους προσδένονται και εφαρμόζουν και δεν είναι απαραίτητο να δικαιολογηθούν ενώπιον του εχθρού και σε σχέση με την ηθική του εχθρού».

Αντίθετα ωστόσο, τα μέσα αυτά έρχονται αναπόφευκτα στα πλαίσια της ηθικής μας, δεδομένου ότι είναι κατάλληλα για το ιδανικό μας – το ιδανικό του ελευθεριακού κομμουνισμού, ο οποίος προϋποθέτει την Επανάσταση, η οποία στη συνέχεια προϋποθέτει ότι οι μάζες θα συλλάβουν το νόημα της συνείδησης που καθοδηγείται από την αναρχική οργάνωση. Για παράδειγμα, τα μέσα προϋποθέτουν την αλληλεγγύη, το θάρρος και το αίσθημα ευθύνης που αναφέραμε νωρίτερα ως αρετές της ηθικής μας.
Υπάρχει ένα σημείο που πρέπει να μας κάνει να σταματήσουμε, μια πτυχή της ηθικής μας που οι άνθρωποι ίσως συνδέσουν με την έννοια της αλληλεγγύης, αλλά που είναι πραγματικά η ίδια η επιτομή της ηθικής μας: η αλήθεια. Καθώς είναι κανονικό για μας να εξαπατήσουμε τον εχθρό μας, τους αστούς, οι οποίοι είναι αυτοί οι ίδιοι που χρησιμοποιούν κάθε μέσο εξαπάτησης, αλλά πρέπει να πούμε την αλήθεια όχι μόνο μεταξύ των συντρόφων μας, αλλά και στις μάζες.

Πώς θα μπορούσαμε να κάνουμε αλλιώς όταν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, πρέπει να αναπτυχθεί η συνειδητοποίησή τους, και συνακόλουθα η κατανόησή και η κριτική τους ικανότητα. Εκείνοι που προσπάθησαν να συμπεριφερθούν με διαφορετικό τρόπο πέτυχαν μόνο την ταπείνωση και την αποθάρρυνση των ανθρώπων, κάνοντάς τους όλους να χάσουν κάθε αίσθηση αλήθειας, ανάλυσης και κριτικής. Δεν υπάρχει τίποτα προλεταριακό ή επαναστατικό σε έναν ανήθικο κυνισμό. Αυτό είναι το στυλ των παρακμασμένων στοιχείων της αστικής τάξης που διακηρύσσουν την κενότητα της επίσημης ηθικής, αλλά είναι ανίκανα να εισάγουν μια υγιή ηθική σε οποιοδήποτε υπάρχον περιβάλλον. Οι ανήθικοι είναι φαινομενικά ελεύθεροι σε κάθε τους κίνηση. Αλλά δεν ξέρουν πλέον πού πηγαίνουν και όταν εξαπάτησαν άλλους ανθρώπους εξαπατήθηκαν οι ίδιοι. Δεν είναι αρκετό να έχουμε έναν στόχο, χρειαζόμαστε επίσης και έναν τρόπο να φτάσουμε εκεί.
Η εξέλιξη μιας ηθικής μέσα στις συνειδητοποιημένες μάζες και ακόμα περισσότερο μέσα στο ελευθεριακό κομμουνιστικό κίνημα – έρχεται να ενισχύσει τη δομή της επαναστατικής ιδεολογίας και να φέρει μια σημαντική συμβολή στην προετοιμασία ενός νέου πολιτισμού, την ίδια στιγμή που αποκηρύσσει συνολικά τον πολιτισμό της αστικής τάξης.